به گزارش خورشیدتابناک - شهرستان شمیرانات شمالی‌ترین شهرستان استان تهران است که در دامنه‌های البرز مرکزی قرار گرفته‌است. این شهرستان از ۲ بخش لواسانات و رودبار قصران تشکیل شده‌است.[۳] این شهرستان در شمال به استان مازندران و استان البرز و نیز از جنوب به شهرستان‌های تهران و پردیس و دماوند همسایه است.
مرکز این شهرستان، شهر تجریش می‌باشد که شامل سرتاسر منطقه ۱ شهرداری تهران می‌گردد. تجریش در مجاورت شهر تهران و در شمال و شمال شرق آن قرار دارد که به علت گسترش تدریجی پایتخت، در تهران ادغام شده‌است. همچنین شهر تجریش مرکز بخش لواسانات و شهر اوشان، فشم، میگون مرکز بخش رودبار قصران می‌باشد.
این شهرستان به‌دلیل قرارگیری بر روی سلسه‌جبال البرز، در بیشتر نقاط از اقلیم کوهستانی برخوردار است و دارای زمستان‌هایی طولانی، پربارش و طاقت‌فرسا می‌باشد و تنها قسمت‌هایی از جنوب این شهرستان که در شمال شهر تهران واقع شده‌است، از آب‌وهوای معتدل کوهستانی بهره می‌برد.
در تقسیمات جدید کشوری ایران که در سال ۱۳۱۶ خورشیدی شکل گرفت، تجریش و شمیرانات یکی از دهستان‌های بخش کن شد. در ۱۱ فروردین ۱۳۲۷ به تصویب هیئت وزیران، شمیرانات از کن جدا و به بخش تبدیل شد.[۴]
جمعیت[ویرایش]
جمعیت شهرستان شمیرانات بر حسب سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ بدون احتساب جمعیت شهر تجریش برابر ۴۷٬۲۷۹ نفر با تعداد ۱۶٬۱۰۷ خانوار است.
زبان[ویرایش]
دانشنامه ایرانیکا درباب زبان منطقه قصران آورده‌است که باید به دو بخش باید تقسیم شود. زبان بومیان شمال و شمال شرق منطقه بخش درونی قصران نزدیکی بسیار زیادی به زبان مازندرانی دارد. گویش منطقه جنوبی از اوشان در مرکز تا جیرود و تجریش در جنوب شمیران گونه ای از گویش‌های فارسی-مازندرانی است و ویژگی‌های زبان‌های حاشیه دریای خزر را دارد[۵] در سال‌های دور آن دسته از بومیان تهران که در محدوده ونک و شمیران سکونت داشتند به دلیل مجاورت با استان مازندران لهجه مازندرانی داشتند. والنتین ژوکوفسکی خاورشناس و زبان‌شناس روس اواخر قرن ۱۹ میلادی در سفری که به ایران داشت در حوالی شمیران با گویش تجریشی آشنا شده و در آثارش به این گویش اشاره می‌کند؛ گویشی که شباهت بسیاری با گویش مازندرانی دارد. تا امروز در محدوده‌هایی از جمله سرآسیاب دولاب، شاه عبدالعظیم و… هنوز هم افرادی با لهجه شمرانی صحبت کنند؛ لهجه‌ای که ملایم شده گویش مازنی است[۶].گیتی دیهیم در کتاب بررسی خرده‌گویش‌های منطقهٔ قصران به انضمام واژه‌نامهٔ قصرانی آورده‌است: البته زبان رایج در لالان مانند اوشان، فشم، میگون و لواسان، کاملاً تاتی نیست و زبان مازندرانی بسیار در آن نفوذ یافته‌است. گویش مردم لالان به گویش روستاهای امامه، زایگان، آبنیک، گرمابدر، میگون و شمشک در قصران بسیار نزدیک است. نفوذ مازندرانی در زبان تاتی قصران به این دلیل است که قصران در گذشته تحت حاکمیت طبرستان قرار داشته اما در تقسیمات کشوری معاصر جزو استان تهران محسوب می‌شود.[۷]حسین کریمان در جلد دوم کتاب قصران کوهسران آورده‌است :منطقه قصران باستانی شامل مناطق اوشان، فشم، شمشک، گاجره و روستاهای کوهپایه‌ای توچلال تا مناطق غربی رودخانه جاجرود. زبان عمومی مردم قصران لهجه‌ای از زبان باستانی پهلوی است که زبان طبری یا مازندرانی، که از ریشهٔ زبان‌های دیرین ایرانی است، و عربی و اندکی ترکی، بدان درآمیخته و از زبان دری نیز در قرون اسلامی تأثیر یافته‌است، و هر چه از ری به مازندران نزدیک تر شوند بر میزان لهجهٔ مازندرانی به همان نسبت افزوده می‌شود، چنان‌که در لهجهٔ میگون و شهرستانک و لالان و زایگان و روته و گرمابدر و شمشک و دربندسر لهجهٔ مازندرانی غلبه دارد.[۸]
گویش‌های شهرستان شمیرانات به سه دسته تقسیم می‌شود:
- گویش قصرانی: گویش قصرانی[۹] یا قصرانی گویشی از زبان مازندرانی می‌باشد. گویش قصرانی گویش اهالی شهرستان شمیرانات، شهرستان پردیس و شهرستان کرج می‌باشد. اکثر نواحی بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات همچون میگون، لالان، شمشک، زایگان، امامه، روته، جیرود، دربندسر، گرمابدر، دیزین، آبنیک، حاجی‌آباد به گویش قصرانی گویش صحبت می‌کنند.[۱۰] این گویش علاوه بر رودبار قصران در نواحی شرقی بخش لواسانات همچون ایرا و وسکاره و در نواحی شرقی و شمالی بخش آسارا شهرستان کرج همچون شهرستانک، لانیز، شلنک و همه جا گویش می‌شود.[۱۱]
- گویش تجریشی: گویش تجریشی[۱۲][۱۳] گونه‌ای از گویش‌های فارسی-مازندرانی می‌باشد که در جنوب رودبار قصران همچون تجریش، آهار، اوشان و فشم گویش می‌شود.
- گویش لواسانی: گویشی لواسانی[۱۴][۱۵] گونه‌ای از گویش‌های فارسی-مازندرانی می‌باشد که در بیشتر آبادی‌های بخش لواسانات گویش می‌شود.
